Эўропа 2014. Парыж.
Францыя, жнівень 2014
Google Мапы, Яндэкс.Мапы
У эўрападарожжа я паехаў гуртом у 5 чалавек (Оля, знаёмая чытачу па амэрыканскім падарожжы, яе хлопец Даніла, і дзьве Аксаны). Аднак, атмасфэра ў гэтай паездцы адрозьнівалася ад падарожжа па Амэрыцы — калі там мы ўсюды хадзілі адной кампаніяй і шмат размаўлялі, то тут гэтага амаль не было — у асноўным сустракаліся мы толькі раніцай, ўвечары і калі кудысьці ехалі ў машыне, горады аглядалі паасобку і агульных фатаґрафій амаль не рабілі. Ужо з другога дня паездкі я стаў хадзіць пераважна адзін, хаця ў гэты раз мне давялося вельмі багата абцаваць з каўчсёрфінґ-хастамі, у якіх мы спыняліся.
* * *
У сталіцы Францыі мне бываць ўжо неяк прыходзілася — калі мне споўнілася 12 гадоў, мы з мамай і сястрой езьдзілі на аўтобусе ў Лёндан, і Парыж быў адным з нашых прыпынкаў на зваротным шляху. Тады ён мяне асабліва не ўразіў. На жаль, у гэты раз пранікнуцца ім таксама асабліва не ўдалося — па тэхнічных прычынах у горад я трапіў толькі ў сярэдзіне дня, і часу хапіла толькі на дзяжурны турыстычны круг.
Вежу пабудавалі ў 1889 годзе і зьбіраліся праз 20 гадоў дэмантаваць, але да таго часу наступіла эпоха радыё, і канструкцыя апынулася ідэальным месцам для ўстаноўкі антэн. Зараз гэта самая наведвальная славутасьць сьвету.
Можаце сьмяяцца, але я толькі зараз даведаўся, што Елісейскія палі — зусім не палі, а вуліца. На адным яе канцы знаходзіцца Трыумфальная арка, на другім — Люўр.
Сабор Парыскай Божай Маці (Нотр-Дам-дэ-Пары), пабудаваны ў XII-XIV стагоддзях на месцы першай хрысьціянскай царквы Парыжа. У сучаснай масавай культуры найбольш вядомы дзякуючы аднайменнаму мюзіклу («и после смерти мне не обрести покой, я душу дьяволу продам за ночь с тобой») і дыснэеўскім мультфільмам, якія, у сваю чаргу, заснаваныя на апублікаваным у 1831 рамане Віктара Гюґо.
Напісаньне Гюґо траґічнай гісторыі пра Квазімода і Эсмеральду было своеасаблівым актам грамадзянскага актывізму — сабор плянавалі зьнесьці або мадэрнізаваць, і, зрабіўшы яго цэнтральным аб’ектам сваёй кнігі, пісьменьнік такім чынам спрабаваў прыцягнуць да гэтай праблемы грамадскую ўвагу, што яму адназначна ўдалося. Гісторыя добра ўжываецца да сучасных Расіі і Беларусі, дзе нелеґальны знос забудоўшчыкамі гістарычных будынкаў (пры заступніцтве чыноўнікаў) носіць характар эпідэміі.
Хімэры.
Рака Сэна, на якой стаіць горад.
Сталічныя вуліцы.
У Люксэмбурскім садзе ўсталяваная невялікая копія нью-ёркскае статуі свабоды. Хоць па ўсім сьвеце ёсьць дзесяткі копій статуі, гэтая — асаблівая, паколькі зьявілася раней за арыґінал. Ды і копіяй яе нельга назваць. Яна — прататып вядомага манумэнта, створаны яго скульптарам, французам Фрэдэрыкам Бартольдзі, у якасьці першаснай версіі.
Паласы грамадскага транспарту на перакрыжаваньнях выфарбаваныя ў клетачку, каб кіроўцы бачылі, дзе яны праходзяць, і не займалі іх.
Ва ўсіх парыжскіх сьветлафораў ёсьць маленькая дублюючая сэкцыя ўнізе. Я адразу ж успомніў, што ў часы майго савецкага дзяцінства, у Елґаве таксама былі такія сьветлафоры (цяпер ужо няма). Хто іх там укараніў, застаецца загадкай, больш нідзе і ніколі я падобнага не сустракаў.
Парыскі сьветлафорны чалавечак стаіць, незадаволена ўпёршыся рукамі ў бакі.
Яшчэ адна характэрная француская асаблівасьць — чырвоны крыжык на задняй панэлі сьветлафора, які паказвае, што зь іншага боку гарыць чырвонае сьвятло.
Астраўкі бясьпекі пазначаныя слупкамі, якія ўначы падсьвятляюцца.
Аўтаматычная вулічная прыбіральня (як у Лос-Анджалесе).
Знак «жылая зона».
Вельмі сімпатычны знак «стаянка забаронена кругласутачна». Павесіў бы ў пакоі.
Гарадзкая запраўка — проста дзьве калёнкі, якія стаяць каля краю праезнай часткі.
Зарадкавыя станцыі для электрамабіляў. У Эўропе папулярнасьць такіх аўтамабіляў расьце хутчэй, чым дзе-небудзь яшчэ ў сьвеце, што ня дзіўна, калі ўлічваць, наколькі дарагі тут бэнзын.
Як і ў многіх іншых гарадах, тут можна ўзяць напракат ровар.
Але роварная інфраструктура зусім не ўражвае. Па сутнасьці, проста на праезную частку нанесеная разьметка, і ўсё. Нязручна.
Паркамат і вурна.
Кантэйнэр для шклотары.
Паштовая скрыня.
Выхады з мэтро абсталяваныя эскалатарамі, каб маламабільныя катэґорыі пешаходаў не адчувалі нязручнасьцяў.
У мэтро ёсьць станцыя пад назвай «Сталінград». У Брусэлі я бачыў аднайменную вуліцу.
Станцыя мэтро.
Ваґон. Парыскаму мэтро мы абавязаныя самім паходжаньнем тэрміна: у перакладзе з францускага «chemin de fer métropolitain» пазначае «сталічная чыґунка». «Метрапалітэн», такім чынам, даслоўна значыць «сталічны». Першапачаткова слова «мэтро» ў расейскай мове было мужчынскага роду, але паступова перайшло ў сярэдні.
Гарадзкое таксі ня мае нейкай адзінай размалёўкі, але мае стандартызаваную шашачку, якая гарыць чырвоным, калі таксі занята, і зялёным, калі свабодна.
Вельмі выдатна прыдумана.
У гэтай паездцы я ўпершыню ўзяў напракат машыну з мэханічнай каробкай перадач (узяць машыну з аўтаматам у Эўропе абыдзецца ў 2 разы даражэй). Вопыту язды на ёй у мяне амаль не было, таму я перажываў — адна справа трохі паезьдзіць на татавай машыне па сельскай мясцовасьці, зусім іншая — патрапіць у велізарны і ажыўлены горад. Мае асьцярогі апынуліся марнымі: язда па Парыжы мала адрозьніваецца ад язды ў сельскай мясцовасьці. Вядома, я крыху перабольшваю, але сутнасьць у тым, што ў заходняй Эўропе нават у буйных гарадах езьдзяць вельмі спакойна і неаґрэсіўныа. Ніякага параўнаньня з гістэрычнымі вадзіламі Масквы ці Нью-Ёрка нават быць ня можа — каб вам, напрыклад, пасыґналілі, трэба прастаяць на зялёным сьветлафоры як мінімум 10 сэкунд, ніхто нікога не падразае і не спрабуе пралезьці.
Напаткаў невялікі мітынґ прыхільнікаў Пуціна, «Наваросіі» і іншых «ДНР» — у кагосьці ад выкліканай беспраблемным і сытным жыцьцём у «Гейропе» нуды недзе варухнуўся «патрыятызм». Бо добра падтрымліваць Пуціна там, дзе яго няма — за іншадумства АМАП не зьбівае і ў «нацыянал-здраднікі» не запісваюць, судзьдзі па загадзе зьверху ў турму не садзяць, чыноўнікі машыны і дачы за дзяржрахунак не купляюць, выбары не фальсыфікуюць, інтэрнэт-сайты не блякуюць, пэнсіі не забіраюць, за абразу пачуцьцяў цемрашалаў не караюць. Крычы, што хочаш, дубінкай па галаве не дадуць — свабода слова.
З той жа опэры. Мітынґ у падтрымку Мухамэда Мурсі (еґіпецкі ісламіст, член арґанізацыі «Браты-мусульмане», падтрымліваў палестынскі Хамас. Пасьля рэвалюцыі 2011 году быў абраны прэзыдэнтам і тут жа прыступіў да ўзурпацыі ўлады, але быў скінуты ваеннымі). Прычынна-сьледчая сувязь ўсім гэтым людзям недаступная — спачатку яны ўцякаюць у дабрабытную Эўропу з краін, дзе кіруюць жулікі, адмарозкі і тэакраты, і з-за гэтага бедных і недабрабытных, затым, карыстаючыся свабодай, пачынаюць гэтых жулікаў падтрымліваць, не цямячы, што дружна спрабуюць пілаваць сук, на які залезьлі. Глупства невылечнае.
Уявіце, чувак прапануе цёлцы сустракацца, а яна такая: «а на чым ты ездзіш?» Ён: «на новым БМВ». Яна: «вядома згодная!» І тут ён заяжджае да яе ў двор на гэтай штуцы. Хоць наўрад ці цябе можна назваць няўдачнікам, калі можаш выкласьці 5 000 эўра за матаролер.
У любым турыстычна значным месцы Парыжа шпацыруюць нэґры, якія спрабуюць прадаць сувэнірную Эйфэлеву вежу. У кожнага з такіх прадаўцоў Оля адразу ж пыталася, калі ён можа адну зь вежаў ёй проста падараваць. Цікава, што ў большасьці выпадкаў яны згаджаліся, і, такім чынам, Оле атрымалася настраляць кучу бясплатных сувэніраў на падарункі сябрам. Што тычыцца мяне, то я прыдумаў іншую забаву — кожны раз я закашваў то пад гішпанца, то пад немца, то пад анґельца, спрабуючы гаварыць з нэґрамі на адпаведнай мове. Аказалася, што ў рамках дыялёґу для продажу вежы яны, падобна, могуць размаўляць навогул на ўсіх мовах сьвету.
Рані-су-Буа
У гэтым прыгарадзе Парыжа мы спыніліся на ноч. З раніцы ён выглядае прыемна, мне чамусьці нават згадаліся фільмы Труфо.
Веладарожка аддзеленая бардзюрам.
Але позна ўвечары здавалася даволі стромна з-за п’яных нэґраў, што аціраліся на вуліцы. Белых не ўдалося сустрэць нават раніцай, у асноўным чорныя або асобы блізкаўсходняй нацыянальнасьці, шмат смуглых жанчын у хіджабах. Зрэшты, гэты раён яшчэ цалкам нармальны, самы трэш знаходзіцца на паўночна-ўсходніх ўскраінах, забудаваных панэльнымі шматпавярхоўкамі і запар заселеных іміґрантамі з Афрыкі і з блізкага усходу. Французы жывуць у больш дабрабытных заходніх раёнах і ў цэнтры.
* * *
...Я ўсё чакаў, пакуль Парыж уставіць мяне сваёй рамантыкай, а ён усё не ўстаўляў. Можа я таксама стаўлюся да тых людзей, у якіх захапленьне можа выклікаць ґерманская практычнасьць, але ніяк не раманская лірычнасьць? Ці я проста мала тут прабыў? Ці варта вяртацца сюды яшчэ раз?