Гітцакер, Данэнбэрґ, Людвіґслуст
Ніжняя Саксонія, Нямеччына, верасень 2015
Google Мапы, Яндэкс.Мапы
Акрамя вёсак, цікава паглядзець і на невялікія мястэчкі. У адрозьненьне ад буйных гарадоў, падчас вайны яны не падвяргаліся бамбаваньням, таму ў большасьці выпадкаў захаваліся амаль у першапачатковым выглядзе.
Гітцакер
Маляўнічы гарадок на самым беразе Эльбы ў раёне Люхаў-Данэнбэрґ. Па дадзеных архэоляґаў, першыя пасяленьні ўзьніклі тут яшчэ 5 000 гадоў таму. У 8 стагодзьдзі славяне ўзьвялі тут крэпасьць (не захавалася), сам жа горад быў заснаваны ў 1258.
Прызнаюся, славянскія карані гэтай мясцовасьці сталі для мяне нечаканасьцю. Як высьветлілася, Люхаў-Данэнбэрґ быў месцам расьсяленьня невялікае народнасьці пад назвай драване (ня блытаць з драўлянамі). Для гэтых найзаходнейшых славянамоўных народнасьцяў выкарыстоўвалася зборная назва «палабы», гэта значыць тыя, хто расселены «па Лабе» (заходнеславянская назва Эльбы), немцы ж называлі іх вэндамі. Пазьней вялікая частка палабаў была асіміляваная немцамі і страціла свае мовы і ідэнтычнасьць (драванская мова, напрыклад, вымерла ўжо да сярэдзіны 18 стагодзьдзя), цяпер пра іх нагадваюць толькі некаторыя тапонімы і прозьвішчы. Адзінай неасыміляванай палабзкай народнасьцю застаюцца лужычане, якія пражываюць на ўсходзе Нямеччыны ў ваколіцах горада Баўтцэн.
Як і ўсе маленькія нямецкія мястэчкі, Гітцакер маляўнічы і цацачны.
Усё захоўваецца так беражліва, што складана паверыць, што гэтым хатах ўжо сотні гадоў.
Старыя дамы, як правіла, альбо цаґляныя, альбо пабудаваныя ў стылі «фахвэрк» (Fachwerk) — найбольш папулярнай у сярэднявечнай Нямеччыне тэхналёґіі будаўніцтва, калі зьнешні каркас майстраваўся з усталяваных пад рознымі кутамі драўляных бэлек, а прастора паміж імі закладалася цаґлінамі або замазвалася глінай. Тэхналёґія будаўніцтва зьявілася ў Нямеччыне ў 15 стагодзьдзі, і паступова распаўсюдзілася па ўсёй паўночнай палове Эўропы. У малапавярховым будаўніцтве фахвэрк выкарыстоўваецца і дагэтуль.
Немцы жахліва любяць усюды ставіць і вешаць кветкавыя гаршчкі. Ля ўваходу мае стаяць два аднолькавых.
Вельмі часта на цэнтральнай перакладзіне напісаны нейкі тэкст, які заўсёды зарыфмаваны. Зьмест можа быць разнастайным, але звычайна гэта якая-небудзь прымаўка зь вечным сэнсам. Тут надпісы часта зробленыя на ніжненямецкай мове, на якой калісьці гаварылі на поўначы Нямеччыны, але зараз яна усё больш выходзіць з ужытку, пакідаючы сьляды толькі ў фанэтыцы (прыкладна як беларуская ў Беларусі).
Надпіс на будынку ніжэй: «eens hett de Harderkaat hier staan un is in Rook un Füür vergaan. 1548 Düt Huus wurr buut mit Bürgerfliet in Gottvertruun to jedeen Tied» (калісьці тут стаяла хаціна пастухоў, якая загінула ў дыме і агні. 1548 Гэты дом быў пабудаваны з грамадзянскай працавітасьцю і верай у бога ва ўсе часы »). Для параўнаньня, на стандартнай верхненямецкай: «einmal hat die Hirtenkate hier gestanden und ist in Rauch und Feuer vergangen. 1548 Dieses Haus wurde gebaut mit Bürgerfleiß im Gottvertrauen zu jeder Zeit». Адразу прыкметныя з прыкладу асаблівасьці ніжненямецкай — наяўнасьць падоўжаных галосных (як у нідэрляндзкай, да якой ён бліжэй) і адсутнасьць прыстаўкі ge- ў пэрфэкце.
Часам гэта цэлы трактат.
Надпісы займальныя, і часта выклікаюць посьмешку.
Плошча.
Набярэжная.
Вось дзе трэба пасяліцца пасьля выхаду на пэнсію.
Прыгожы ліхтар. Труба вадасьцёку побач адразу сыходзіць у каналізацыю, каб вада не цякла па вуліцы.
Царква.
Звычайныя вуліцы нагадваюць вясковыя. На дарозе ўстаноўлены перашкоды, каб кіроўцы не маглі ехаць хутка.
Катэдж з саламяным дахам.
Адгадайце, для чаго патрэбныя высокія чорныя слупы?
Гэта палі прыстані. Падчас вясновых паводак узровень вады падымаецца, разам зь ім падымаецца й прычал.
Калі ўзровень занадта высокі, гэтыя вароты зачыняюцца, каб гарадок ня затаплівала. У астатні час яны адкрытыя, каб людзі маглі пагуляць па беразе ракі.
Эльба. Сёньня з-за дажджу там быў толькі самотны рыбак.
Вада можа падымацца на некалькі мэтраў, пра што сьведчаць апоры маста.
Надпіс на таблічцы зроблены фрактурой — так званым «ґатычным шрыфтам». У Нямеччыне яго выкарыстоўваюць у тых выпадках, калі трэба зрабіць стылізацыю «пад даўніну» (падобна таму, як у Беларусі й Расеі для тых жа мэт выкарыстоўваюць паўустаў, у простым людзе званы «старарускім шрыфтам»), а ў іншых краінах — калі трэба зрабіць стылізацыю пад Нямеччыну. Зьнешні выгляд фрактуры абумоўлены не дэкаратыўнымі, а выключна функцыянальнымі прычынамі: вузкасьць літар тлумачылася эканоміяй дарагога пэргамэнту, а зьнешні выгляд — тым, што пісалі тады абрэзаным па дыяґаналі гусіным пяром. «Ґатычны» яго назвалі па гістарычнай аналёґіі з варварскімі ґерманскімі плямёнамі ґотаў, якія набягалі на старажытны Рым. Фрактура выкарыстоўвалася ў ґерманаязычных краінах (уключаючы скандынаўскія краіны і Анґельшчыну) і там, дзе быў моцным нямецкі ўплыў (Чэхія, Лівонія). У эпоху Адраджэньня ад яго сталі паступова адмаўляцца, пераходзячы шрыфты тыпу антыква (сучасная лацінка), натхнёныя старажытнарымскім пісьмом.
Чыґуначны вакзал правінцыйны.
Рыцар-матацыкліст.
«Вясельны ланцуг».
Школьнікі.
Выпуклыя люстэркі выкарыстоўваюцца на скрыжаваньнях з абмежаваным аглядам.
Пераходы з падсьветкай пешаходаў, як у Люксэмбурґу і Таронта.
Жыўнасьць.
Раптоўна.
Данэнбэрґ
Гарадок ледзь пабольш, грае ролю мясцовага райцэнтра. Пасьля назвы заўсёды ў дужках заўсёды пішацца назва ракі — «Dannenberg (Elbe)». У Нямеччыне вельмі шмат населеных пунктаў з аднолькавымі імёнамі, і каб іх адрозьніваць, у дужках пішуць назву якога-небудзь ґеаґрафічнага арыентыру паблізу. Данэнбэрґаў у краіне цэлых пяць, яшчэ 3 засталіся на тэрыторыях, згубленых пасьля вайны — адзін у Польшчы (Домыслаў) і два ў Расеі (Халмістае і Тальнікі Калінінградзкай вобласьці), але гэты самы вялікі.
Шырокая маставая.
Галоўная вуліца выкладзеная брукам. Усюды кветкі.
Jeder wünsch mir was er will, Gott geb ihm davon noch mal soviel. Прыкладны пераклад: "Хай кожны пажадае мне, што хоча. Божа, дай яму гэтага ж яшчэ раз па столькі ж».
Хупавы пераход, выкладзены брукам.
Завулак.
Мастацтва.
На трубе былога бровару зьвілі гняздо буслы.
Царква.
Больш сучасныя будынкі. Навогул у Нямеччыне цяжка вызначыць узрост будынка — новыя пабудовы могуць быць стылізаваныя пад старыя, а пабудаваныя 400 гадоў утрымліваюцца ў такім стане, нібы будаўніцтва скончылі месяц таму.
Нейкі сквэр з маленькай дзіцячай пляцоўкай.
Шматпавярхоўка.
У падарожжах трэба пастаянна нагадваць сабе здымаць ня толькі турыстычныя віды з гістарычнай архітэктурай, бо заўсёды думаеш, «ай, ды гэта не цікава», а потым разглядаеш фатаґрафіі, і бачыш кучу ракурсаў адной і той жа вуліцы, і больш нічога.
Нічога асаблівага, хоць усё прыгожа і акуратна.
За межамі цэнтра ў асноўным прыватны сэктар.
Школа.
Пляцоўка дзіцячага садка.
Маляўнічая канава.
Супэрмаркеты са стаянкамі і вазкамі.
Надвор’е было для ўсіх маіх паездак традыцыйным...
Ноччу, а дакладней, ужо пасьля 20 гадзін тут усё зусім вымірае. На вуліцы цішыня, крамы зачыненыя, машын няма, абсалютна нічога не працуе, уключаючы запраўкі, сьветлафоры міргаюць жоўтым. Традыцыі кругласутачных крамаў або начных прагулянак немцам, падобна, не знаёмыя.
Ну а мне, дзякуючы гэтаму, давялося паабшчацца зь мясцовай паліцыяй. Я ехаў па вуліцы, час быў ужо за поўнач. У першароднай пустаце аднекуль нечакана зьявіўся сіне-белы БМВ. Патрульным, мабыць, здалося падазроным, што тут у такі позьні час ездзіць машына зь іншагароднімі нумарамі, таму яны вырашылі мяне тармазнуць. Калі ў цябе ззаду ўспыхваюць мігалкі і надпіс «Stopp» паміж імі, пачынаеш нэрвавацца — хрэн яго ведае, раптам парушыў нешта. Паліцыянты ўважліва вывучылі мае права (як добра, што зрабіў таксама і міжнародныя — спатрэбіліся!), праверылі іх па нейкай базе даных, спыталі, ці не ўжываў я алькаголю або наркотыкаў, і, не задаволіўшыся вусным адказам, праверылі самі — прымусілі пастаяць на адной назе, далічыць у розуме да 30, і з заплюшчанымі вачыма дакрануцца пальцам да кончыка носа. Выслухаўшы мае тлумачэньні, навошта я тут сярод ночы езджу, і вырашыўшы, што арыштоўваць мяне няма за што, яны пачалі распытваць, якая паліцыя і якія правілы ў Расеі. «У нас тут прынята лічыць, што ў вас ва ўсходняй Эўропе паліцыя за парушэньні бярэ і іншыя віды плацяжоў», сказаў патрульны, хітра ўсьміхаючыся. Я яму сказаў, што так і ёсьць, паліцыя ў нас, вядома, карумпаваная, але ў прынцыпе, калі нічога не парушаеш, то праблем звычайна не ўзьнікае. Яны таксама пацікавіліся, якія ў нас абмежаваньні па хуткасьці, якія дарогі, і якія памеры штрафаў, зьдзівіліся, што яны такія маленькія, і распавялі, якія штрафы ў іх. Напрыканцы мне пажадалі шчасьлівай дарогі, дадаўшы, што цяпер мне будзе пра што распавядаць.
Людвіґслуст
Быў толькі праездам.
* * *