Хрысьціянія, русалачка й іншае
Говэдстадэн, Данія, лістапад 2015
Google Мапы, Яндэкс.Мапы
У сталіцы Даніі ёсьць адна своеасаблівая славутасьць — квартал, які лічыць сябе незалежнай дзяржавай. Называецца ён «свабодны горад Хрысьціянія» (ад назвы раёна Крысьціянсхаўн, дзе ён знаходзіцца). Хрысьціянія ўзьнікла ў 1971 годзе, пасьля таго як ґрупа гіпі несанкцыянавана ўсялілася ў закінутыя вайсковыя казармы. З тых часоў працягваецца супрацьстаяньне паміж уладамі, жадаючымі навесьці там парадак, і жыхарамі, якія не жадаюць ім падпарадкоўвацца.
Вонкава Хрысьціянія выглядае як нешта сярэдняе паміж глухім горадам краіны трэцяга сьвету і правінцыйным садаводчым таварыствам (асабліва ў пляне архітэктуры). Згодна з правіламі супольнасьці, тут забароненыя зброя, цяжкія наркотыкі, ґвалт, расізм, асабістыя аўтамабілі і крадзеж. Жыхары грамады прытрымліваюцца левалібэральных поглядаў. Тут любяць анархізм і калектывізм, свабоднае каханьне, лёгкія наркотыкі, ёґу, мэдытацыю, вэґанства, і іншы астрал, і ня любяць ґлябалізацыю, капіталізм, неабходнасьць працаваць і законы.
Хрысьціянія папулярная ў турыстаў і даўно стала адной з найбольш папулярных славутасьцяў Капэнгаґена. Акрамя турыстаў, яна прыцягвае людзей зь левымі поглядамі (анархістаў, марксістаў, антыфа, антыґлябалістаў і г. д.), бунтуючых падлеткаў, прыхільнікаў леґалайзу, панкаў, беспрацоўную і бяздомную моладзь, валацугаў, студэнтаў, ЛҐБТ-актывістаў, вулічных артыстаў і іншых цікавых асоб.
Цэнтральная вуліца «горада», Pusher street — базар, дзе прадаюць лёгкія наркотыкі (pusher перакладаецца з ангельскай як «таўкач», на слэнґу пазначае дробнага вулічнага наркадылера). Сёньня тут пустынна, бо на вуліцы холадна і пахмурна, таму нікога няма. Продаж цяжкіх наркотыкаў забаронены ўласнымі правіламі супольнасьці, таму прадаюць у асноўным лёгкія. Аднак, у Даніі гэта таксама зьяўляецца супрацьзаконным, таму паліцыя рэгулярна ладзіць чысткі і рэйды з арыштамі. З-за боязі кампрамату тут таксама забаронена фотаздымка, і аднаго гэтага факту было цалкам дастаткова, каб маё ўласнае стаўленьне да Хрысьціяніі адразу стала нэґатыўным.
Сьцяг Хрысьціяніі — палатно чырвонага колеру з трыма жоўтымі кружкамі. Кружкі сымбалізуюць кропкі над «i» ў слове «Christiania». Падабенства каляровай ґамы са сьцягамі ўсялякіх камуністычных краін зьяўляецца простым супадзеньнем — проста на ваенным складзе мелася вялікая колькасьць чырвонай і жоўтай фарбы, якую гіпі выявілі і пусьцілі ў ход.
На працягу ўсяе гісторыі існаваньня Хрысьціяніі ўрад увесь час спрабаваў зь ёй нешта зрабіць, але ня мог, таму што жыхары заўсёды ўспрымалі гэта ў штыкі і аказвалі супраціў, а прымаць жорсткія меры, накшталт масавага зьбіцьця і пусканьня ў ход дывізіі экскаватараў, у Даніі неяк не прынята. Аднак, агульнай тэндэнцыяй зьяўляецца паступовая леґалізацыя. Так у 1995 годзе Міністэрства абароны Даніі, афіцыйна якое валодае жаўнернямі, нарэшце змагло дамовіцца з жыхарамі аб выплаце падаткаў і камунальных плацяжоў (за ваду, сьвятло і ўборку сьмецьця). У 2012 годзе, пасьля працяглых перамоваў, было прынята пагадненьне пра фарміраваньне калектыўнага фонду для фармальнага выкупу займаемай раёнам зямлі і разьмешчанай на ёй дзяржаўнай уласнасьці.
* * *
Найбольш вядомай славутасьцю Капэнгаґена зьяўляецца статуя Русалачкі (den lille Havfrue). Яе заўсёды друкуюць на вокладках даведнікаў па гэтым горадзе. Вакол помніка, створанага Эдвардам Эрыксэнам у 1913 годзе, заўсёды тоўпяцца турысты, якія зь ім фатаґрафуюцца. Цяпер холадна і не сэзон, таму турыстаў мала, а ўлетку тут не праштурхнуцца і для папаўненьня вашага Інстаґрама фатаґрафіяй са статуяй трэба выстаяць чаргу.
Варта згадаць, што Русалачка Андэрсэна насамрэч ніякая не русалачка, а марская дзева (дат. Havfrue, ім. Meerjungfrau, англ. mermaid). Да русалак яна ніякага дачыненьня ня мае. Русалкі (таксама маўкі, вадзяніцы, купалкі, начніцы) — істоты са славянскай міталёґіі ў выглядзе маладых жанчын, якія жылі на вадаёмах. Лічылася, што русалкамі становяцца душы загінуўшых ненатуральнай сьмерцю незамужніх дзяўчын. У казцы ж Андэрсэна фіґуруе зусім іншы міталяґічны пэрсанаж, марская дзева, дачка марскога караля. Рыбін хвост — якраз прыкмета марское дзевы, а ў русалак былі звычайныя чалавечыя ногі.
Зьмешваньне паняцьцяў адбылося з-за няправільнага выбару тэрміна «русалка» у першым перакладзе кнігі на расейскую мову, выкананым у канцы 19 стагодзьдзя Пэтэрам Ганзэнам (Peter Hansen, дацкі літаратар, які пераехаў у Расею) і яго расейскай жонкай Аннай Васільевай-Ганзэн. Зараз большасьць людзей, пачуўшы слова «русалка», уяўляюць дзяўчыну з рыбіным хвастом, нават калі чытаюць пушкінскае «русалка на ветвях сидит». Зразумела, у русалкі з Лукамор’я не магло быць ніякага рыбінага хваста (як навогул можна ўзьлезьці на дрэва, маючы ў распараджэньні толькі рыбін хвост ды далікатныя дзявочыя рукі? :-)
У русалачкі ёсьць сымпатычная сястра, разьмешчаная непадалёк у новым раёне, які ўзьнік на месцы докаў. Клясны арт-аб’ект, я лічу. Чаму яе ніхто не фатаґрафуе?
Яшчэ адзін прыклад тэмы марскіх людзей — падводная скульптура «Аґнэта і Марскі кароль». Скульптура, заснаваная на сярэднявечнай скандынаўскай баладзе, усталяваная ў 1992 годзе ля маста Хёйбро праз адзін з каналаў, і адлюстроўвае Марскога караля і яго семярых сыноў, якія моляць яго зямную жонку і іх маці вярнуцца да іх у мора. Калі ўзровень вады ў канале падае, кампазыцыя часткова паказваецца на паверхні.
У горадзе ёсьць вялікі і прыгожы парк пад назвай Эстрэ Анлеґ (Østre Anlæg). Выдатнае месца, каб адчуць дух позьняй восені.
У парку можна знайсьці адзіны ў заходняй Эўропе помнік украінскаму паэту Тарасу Шаўчэнку, усталяваны па ініцыятыве амбасады Ўкраіны і на грошы вэтэранаў УПА П. Баліцкага й І. Несьцера. Хаця хутчэй гэта ня помнік, а проста бюст. Знайсьці яго вельмі складана, бо нідзе ў інтэрнэце няма яго дакладных каардынатаў, а парк Эстрэ Анлеґ вельмі вялікі. Спрашчу задачу будучым турыстам: дакладныя каардынаты бюста Шаўчэнкі — «55.691467, 12.581774».
Рознакаляровыя шпакоўні. Зараз зразумела, што ідэя, упершыню ўбачаная ў Яраслаўлі, насамрэч узялася аднекуль з Эўропы.
Каля парку знаходзіцца аранжарэя, батанічны сад і Каралеўскі парк.
У батанічным садзе, праўда, цяпер усё пажухла.
Але такая мэлянхалічная атмасфэра нашмат мацней рэзануе з душэўным настроем. Прыгажосьць, сьвежасьць.
Сарока.
Палац Розэнборґ у парку, калісьці быў каралеўскай рэзыдэнцыяй, але ўжо ў 1838 годзе пераабсталяваны ў музей.
Вось такой убачылася мне дацкая сталіца ў самым канцы восені 2015 году.
