Сайт Юрыя Міхеда (a.k.a. juras14)

Музэй авіяцыі ў Рызе

Марупскі край, Латвія, лістапад 2017
Google Мапы, Яндэкс.Мапы

Толькі трохі не дацягнуўшы да свайго 20-гадовага юбілею ад’езду з Латвіі, я вырашыў праверыць, як маецца краіна майго дзяцінства і пачатку падлеткавых гадоў. Як высьветлілася, ад яе адзьдзялялі не гады, а толькі гадзіна зь невялікім палёту. У рыскі аэрапорт Скултэ самалёты звычайна заходзяць з боку мора, і пры падыходзе зь левага боку вам можа адкрыцца выдатны від на Рыґу. Але чакаць добрых відаў ад балтыйскага лістапада было б наіўна — усё засьцілаў густы туман. A320-214 VQ-BKT рыхтуецца да прызямленьня.

VQ-BKT садзіцца ў RIX

 

На пашпартным кантролі ў Рызе мяне старанна дапыталі на прадмэт таго, навошта я прыехаў і дзе зьбіраюся спыняцца (першы раз за ўсю гісторыю паездак у Шэнґен). Затым мытнікі старанна абшукалі мае рэчы на ​​прадмэт наяўнасьці незадэкляраванае валюты (таксама ўпершыню). Кажуць, расейскія карупцыянэры аблюбавалі латвійскія банкі для захоўваньня сваіх незаконных даходаў, і цяпер з гэтым пачалі змагацца. Ня ведаю, наколькі я падобны на тыповага едзінароса, але латвійскую мытню чакала расчараваньне — пачкаў карупцыйных эўра і даляраў у мяне не знайшлося.

Рыскі аэрапорт

 

Калі я нарэшце выйшаў з аэрапорту, перш за ўсё было вырашана схадзіць у разьмешчаны побач музэй авіяцыі. Музэй знаходзіцца ў крокавай даступнасьці ад аэравакзала і стаянкі пракатных аўтамабіляў і зьяўляецца найвялікшым зборам савецкай авіяцыйнай тэхнікі за межамі Расеі. Музэй трымаецца галоўным чынам на энтузіязьме яго стваральніка і нязьменнага кіраўніка Віктара Пятровіча Талпы. Уваход для жыхароў Латвіі каштуе

Памылка на сайце: немагчыма паказаць сьпіс валютаў, бо функцыя функция currencies() ня вызначаная. Крыварукі аўтар выпадкова зацёр патрэбны файл. Бэкапы, гіт - не, ня чулі :(

, для замежнікаў —

Памылка на сайце: немагчыма паказаць сьпіс валютаў, бо функцыя функция currencies() ня вызначаная. Крыварукі аўтар выпадкова зацёр патрэбны файл. Бэкапы, гіт - не, ня чулі :(

(зашмат, але гэтую суму трэба ўспрымаць як ахвяраваньне на ўтрыманьне музэя, які больш ніяк не фінансуецца).

Тым больш што нават гэтых грошай адкравенна не хапае. У меру магчымасьцяў экспанаты фарбуюцца і рамантуюцца, але захоўваньне пад адкрытым небам у сырым прыбалтыйскім клімаце не спрыяе захаванасьці.

Рыскі музэй авіяцыі

 

На ўваходзе сустракае шматмэтавы верталёт Мі-4 у палярнай расфарбоўцы. Калі мой тата паступіў у верталётную вучэльню, іх навучалі лётаць менавіта на такіх машынах. Характэрнай асаблівасьцю Мі-4 зьяўляецца разьмяшчэньне рухавіка — ён знаходзіцца ў пярэдняй частцы лятальнага апарата (як у амэрыканскага верталёта Sikorsky S-55/H-19, на які Мі-4 быў вельмі падобны), у той час як кабіна — наверсе. Верталёт абсталяваны поршневым рухавіком АШ-82В (мадыфікацыя рухавіка, які выкарыстоўваўся на Іл-12 і Лі-2).

Мі-4

 

Недалёка стаіць яшчэ старэйшы верталёт — Мі-1. Дадзены тып, які ўпершыню падняўся ў паветра яшчэ ў 1948 годзе, стаў самым першым савецкім верталётам, што вырабляўся сэрыйна. Мі-1 таксама абсталёўваўся поршневым рухавіком (М-13), таму яго траскотны гук ня быў падобным на тое, як гучаць сучасныя гелікоптэры з турбінамі.

Мі-1

 

Асноўны савецкі лёгкі верталёт Мі-2 (1961 г.) абсталёўваўся двума газатурбіннымі рухавікамі ГТД-350. Гэтыя машыны выпускаліся да 2006 году і лётаюць дагэтуль.

Мі-2

 

У самым цэнтры стаіць цяжкі Мі-6 (1957), калісьці адзін з найвялікшых верталётаў сьвету. Эксплюатацыя гэтых верталётаў была спыненая ў 2004 годзе, цяпер замест іх выкарыстоўваюцца яшчэ буйнейшыя Мі-26.

Мі-6

 

На фота ацаніць ягоны памер складана, але можна паглядзець, які вялікі яго задні вінт у параўнаньні з пасажырскімі трапамі.

Задні вінт Мі-6

 

Мі-8Т засунулі кудысьці ў кут. Падчас некалькіх дзесяцігодзьдзяў службы ў ВПС мой тата лётаў у асноўным на верталётах гэтага тыпу. Акрамя гэтага верталёта ў музэі захавалася яшчэ адна кабіна ад Мі-8.

Мі-8Т

 

Рэдкі экспанат, Мі-24А. Зьяўляецца першапачатковы варыянтам асноўнага савецкага ўдарнага верталёта. Адметнай асаблівасьцю зьяўляецца вялікая шкляная кабіна. Пазьней выйшла перапрацаваная і нашмат больш вядомая вэрсія Мі-24Б, у якой кабіны разьмяшчаюцца адна за другой.

Мі-24А

 

Ка-26. У адрозьненьне ад прадукцыі КБ Міля, дзе выкарыстоўвалася пераважна аднавінтавая схема з рулявым вінтом (вялікі вінт зьверху, маленькі ззаду), візытнай карткай КБ Камава зьяўляецца сувосевая схема (два вялікіх вінты верцяцца ў процілеглых напрамках).

Ка-26

 

Лёгкі самалёт Ан-14А «Пчолка» стаіць са зьнятымі крыламі. Дадзены тып распрацоўваўся на зьмену Ан-2, але замяніць яго ня змог. Пазьней на яго аснове быў створаны буйнейшы Ан-28, але ён таксама ня быў асабліва папулярным, магчыма, з-за таго што ў рамках СЭУ у СССР было абавязацельства падтрымліваць чэхаславацкі авіяпрам, які выпускаў яго найбліжэйшага канкурэнта, L-410.

Ан-14А

 

Чэскі Zlín Z-37A Čmelák (Чмель). Заўсёды блытаю яго з польскім PZL M-18.

Zlín Z-37A

 

Навучальна-трэніровачны або лёгкаматорны пасажырскі Як-18Т месьціць 4 чалавекі, зьявіўся ў 1969 годзе і ўсё яшчэ вырабляецца.

Як-18Т

 

Асноўны апарат савецкіх плянэрыстаў, чэскі плянёр LET L-13 Blaník (менавіта «плянё́р», а ня «пля́нэр», паколькі «плянэрам» завецца структурная апорная канструкцыя любога самалёта ці верталёта (англ. airframe), а спэцыфічны тып безматорных ЛА гэта «плянёр», ад францускага «planeur»). Ззаду плянёра — зьнішчальнік-бамбардзіроўшчык Су-7БКЛ (аб ім крыху ніжэй).

LET L-13 Blaník

 

У самым цэнтры стаіць Ан-24Б. Ан-24 быў адным з 2 асноўных савецкіх рэґіянальных самалётаў (другім быў Як-40). У дзяцінстве я больш за ўсё любіў лётаць менавіта на іх (бо можна было назіраць за вінтамі і тым, як убіраецца шасі), і нават марыў стаць лётчыкам, які будзе кіраваць менавіта гэтым тыпам паветраных судоў. Ан-24 вельмі непераборлівыя да якасьці аэрадромаў і працягваюць лётаць і сёньня (у асноўным на поўначы і ў Сібіры). У яго быў транспартны варыянт Ан-26 і яго мадыфікацыя Ан-32 (адрозьнівалася ад Ан-26 паднятымі вышэй рухавікамі). Перад самолётам ляжыць зьняты вінт на іншы Ан-24 (2 лопасьці, што на ім засталіся, зафлюґаваныя).

Ан-24Б

 

Ззаду правае мотаґандолы знаходзіцца яшчэ адно сопла. Гэта выхлап турбіны ДСУ. Звычайна яе разьмяшчаюць у хваставой частцы самалёта, але на Ан-24 яна знаходзіцца ззаду другога рухавіка. У левай ґандоле другой трубы няма.

Правая ґандола Ан-24

 

Вінт першага рухавіка.

Вінт Ан-24

 

На самалёт нанесеная маркіроўка Latavio. Кампанія Latavio (скарачэньне ад Latvijas aviolīnijas) была ўтвораная на аснове авіяатрадаў Латвійскага УЦА пасьля распаду савецкага Аэрафлоту. Кампанія ніяк не была зьвязаная з сучасным латвійскім нацыянальным авіяперавозчыкам AirBaltic, асобна створаным у 1995 годзе ўрадам Латвіі і некалькімі эўрапейскімі і амэрыканскімі кампаніямі. У 1996 годзе Latavio збанкрутавала і спыніла сваё існаваньне.

Ан-24 Latavio

 

Фарба злазіць, латвійская рэґістрацыя YL-LCD ужо амаль аблезла, затое схаваная пад ёй савецкая CCCP-46400 бачная вельмі добра. Ззаду самалёт падтрымлівае дамкрат — бяз паліва ў баках Ан-24 завальваецца на хвост.

YL-LCD

 

Адрэзаныя кабіны ад Ту-124 (альбо раньніх вэрсіяў Ту-134), Ту-134Б, Ту-104А і Ан-24Б.

Кабіны ў Рыскім музэі авіяцыі

 

Ту-104А — ня просты, а стары знаёмы з майго далёкага дзяцінства. Менавіта гэты борт з рэґістрацыяй CCCP-42328 калісьці быў усталяваны на аэрадроме ДОСААФ у Накатнэ. Самалёт з генэральскім салёнам класу люкс быў у вельмі добрым стане, пакуль туды ня сталі пускаць спартоўцаў, якія ўсё паламалі. Неяк годзе гэтак у 1989 адзін з парашутыстаў вырашыў унутры пакурыць, і гэта прывяло да пажару. Самалёт пасьпелі патушыць, але першы салон цалкам выгараў. Напачатку дзевяностых «тушка» была парэзаная на мэтал, захавалася толькі гэтая кабіна, якую Віктар Талпа прывёз сюды.

Ту-104 CCCP-42328

 

У музэі ёсьць яшчэ адзін стары знаёмы. Гэты Ан-2Т Віктар Талпа таксама прывёз з Накатнэ, таму вельмі верагодна, што гэта адзін з тых трох нашых самалётаў, на якіх я, катаючыся, налётаў незьлічоную колькасьць гадзін. З панталыку зьбівае бартавы нумар 22 — Ан-2 ў Накатнэ мелі нумары 20, 01 і 05, але можна меркаваць, што самалёт быў нанова пафарбаваны, а нумар быў нанесены адвольна. Калі гэта ўсё ж ткі накатнаўскі Ан-2, то гэта адназначна 01 — «дваццатка» ў 1990 годзе загінула ад рук п’янага лётчыка з рыскага клюбу, які разьбіў яе пры пасадцы, а «нуль-пяты» меў пару асаблівых канструкцыйных прыкмет, на гэтым борце адсутных (тут я пакладаюся не на сваю памяць, а на архіўныя фоты). Канчаткова разьвеяць сумневы можна было б пры наяўнасьці сэрыйніка гэтага Ан-2, але інфармацыі па ім, на жаль, знайсьці не ўдалося.

Ан-2 з Накатнэ

 

Від сьпераду. Унізе ляжаць лыжы для Ан-2, а таксама сельскагаспадарчыя падвескі для распыленьня ўгнаеньняў.

Ан-2 з Накатнэ

 

Ззаду выглядае кіль у сучаснай размалёўцы Шчыра Вашага™. Але гэта ня той самалёт, што прывёз мяне з Масквы.

Ту-134 RA-65717

 

Гэта сьпісаны Ту-134А-3 з рэґістрацыйным нумарам RA-65717. На жаль, да яго нельга ні падысьці, ні нават нармальна сфатаґрафаваць. У 2007 годзе Аэрафлот вывеў са свайго парка ўсе самалёты тыпу Ту-134, пасьля чаго яны былі выстаўленыя на продаж. Рыскі музэй купіў гэты самалёт у 2009 годзе за сымбалічную цэну, таксама аплаціўшы немалыя выдаткі на перагон борта з SVO ў Рыґу. Цяпер Ту-134 зьяўляецца экспанатам музэя, паглядзець які нельга.

Ту-134 RA-65717

 

Побач з Ту-134 стаіць ягоны ваенны сабрат, бамбардзіроўшчык Ту-22М. Таксама належыць музэю, і таксама ня мае падыходу.

Ту-22М

 

У музэі ёсьць некалькі ўзораў ваеннай тэхнікі, але павінен прызнацца ў адным граху — ніколі не адчуваў падвышанай цікавасьці да ваеннай авіяцыі. Калі цывільная зь дзяцінства выклікала захапленьне і непадробную цікавасьць, то да ваеннай заўсёды стаўленьне было на ўзроўні «ну крута, чо». Таму ў тыпах ваенных самалётаў блытаюся да гэтага часу.

Ваенная авіяцыя

 

Тут у нас МіГ-29УБ, то ёсьць вучэбна-баявы. На ім прадугледжанае дадатковае месца для інструктара. Пры гэтым ён без праблем можа выкарыстоўвацца і для вырашэньня баявых задач.

МіГ-29УБ

 

МіГ-25РБС, выведнік-бамбардзіроўшчык. Быў забясьпечаны фатаґрафічнай і радыёлякацыйнай апаратурай, і адначасова меў бомбавую нагрузку (уключаючы ядзерную зброю). Індэкс «С» абазначаў наяўнасьць РЛС «Сабля». Паступіў на ўзбраеньне ў 1970-я гады, выкарыстоўваецца да гэтага часу.

МіГ-25РБС

 

На гэты самалёт усталёўваліся турбарэактыўныя Р-15Б-300 з фарсажнай камэрай.

Р-15Б-300

 

МіГ-21СМТ, зьнішчальнік. 1960-я — 1970-я гады. У музэі 4 МіГ-21 розных мадыфікацый.

МіГ-21

 

Вучэбна-трэніровачны Aero L-29 Delfin (дакладна такі ж мы бачылі ў Арызоне). Вырабляўся ў Чэхаславаччыне з 1963 па 1973 год, выкарыстоўваецца дагэтуль. Гэтых машын у музэі таксама 4 штукі.

Aero L-29 Delfin

 

МіГ-15УТІ, вучэбна-трэніровачная версія МіГ-15 з дадатковым месцам для інструктара. Распрацаваны ў другой палове 1940-х гадоў МіГ-15 быў першым савецкім рэактыўным зьнішчальнікам.

МіГ-15

 

Як-28Р, шматмэтавыя ваенны самалёт, у дадзенай мадыфікацыі — выведнік, але выкарыстоўваўся таксама як бамбардзіроўчык, перахопнік, самалёт РЭБ і трэніравальны. Мае незвычайнае для сучасных баявых самалётаў разьмяшчэньне рухавікоў. Знаходзіўся на ўзбраеньні з 1960 па 1994 гады.

Як-28Р

 

Су-7БКЛ, зьнішчальнік-бамбардзіроўшчык. «КЛ» пазначае «колава-лыжны» (зьвярніце ўвагу на заднюю левую стойку), бо ён мог садзіцца на ґрунтавыя УПП і на сьнег. Су-7 эксплюатаваліся з 1960-х па 1980-я гады.

Су-7БКЛ

 

Агульны плян. Зьлева — зьнішчальнік-перахопнік МіГ-23М, эксплюатуецца з 1969 года па гэты дзень.

МіГ-23М

 

Акрамя самалётаў, у музэі можна паглядзець асобныя аґреґаты, прылады і ўзоры аэрадромнай тэхнікі. Аэрадромная пажарная машына АА-60 (МЗКЦ 7310).

АА-60

 

Цеплавая машына для ачысткі УПП на базе МАЗ. Дзесьці чытаў, што іх называюць «Зьмей-Гарыныч» або «вялікі фэн», але за дакладнасьць гэтых тэрмінаў не ручаюся. На машыны ўсталёўваліся сьпісаныя рухавікі ВК-1 (у сувязі з масавасьцю зьнішчальніка МіГ-15 пасьля састарэньня і сьпісаньня гэтых зьнішчальнікаў у СССР засталіся горы такіх рухавікоў). У сьнегапад і моцны дождж машына ачышчае паласу, проста расцяпляючы сьнег і зьдзімаючы ваду. Газа для рухавіка залівалася ў цыстэрну.

Цеплавая машына для ачысткі УПП

 

Яшчэ сьнегаўборачныя машыны.

Сьнегаўборачныя машыны

 

Trump D40-D на базе грузавога Ford, амэрыканская машына для проціабледзяняльнай апрацоўкі паветраных судоў (да Дональда Трампа фірма ніяк не адносіцца, проста яе заснаваў ягоны аднафамілец). Выраблена ў 1975 годзе, з 1993 па 2007 год выкарыстоўвалася ў Рыскім аэрапорце.

Trump D40-D

 

Цялежкі шасі Ту-154.

Цялежкі шасі Ту-154

 

Насавыя абцякальнікі.

Насавыя абцякальнікі

 

У музэі выстаўлена некалькі зьнятых авіяцыйных рухавікоў. Нажаль, яны ніяк не падпісаныя. Калі не памыляюся, найвялікшы — турбарэактыўны Д-30, які ўсталёўваўся на Ту-134, Ту-154 і Іл-62.

Д-30

 

Ён жа (ззаду), мяркуючы па бардовай афарбоўцы, гэта быў адзін з Ту-134 Latavio. Сярод трох аґрэґатаў паменш маленькі зьлева — РУ-19А-300 (дапаможная сілавая ўстаноўка ад Ан-24), два другія — АІ-25 ад Як-40. Націсьніце на фота, каб наблізіць.

Рухавікі

 

Таксама ДСУ нейкая. ДСУ гэта спэцыяльная турбіна, прызначаная для запуску асноўнага рухавіка, забесьпячэньня самалёта энерґіяй на стаянцы, працы гідраўлікі і г. д. Калі вы сядаеце ў самалёт, то напэўна чулі нейкае гудзеньне ўнутры, хоць рухавікі і адключаныя. Гэтае гудзеньне стварае менавіта ДСУ, звычайна разьмешчаная ў самым канцы самалёта. Прыгледзьцеся да любога пасажырскага ляйнэра — ззаду амаль заўсёды тырчыць невялікая труба (нават калі рухавікі на крылах), гэта выхлап дапаможнай устаноўкі.

ВСУ

 

Авіяцыйныя дамкраты.

Авіяцыйныя дамкраты

 

Трап са старым ляґатыпам airBaltic. Да рэбрэндынґу гэтая расфарбоўка з клетачкамі наносілася на вэртыкальныя стабілізатары самалётаў кампаніі.

Стары ляґатып airBaltic

 

Аэрадромны пасадачны пражэктар.

Пражэктар

 

Трымальнікі зьнешняй падвескі і бомбы.

Боепрыпасы

 

У музэі маецца добрая падборка розных авіябомбаў, ракет і іншых боепрыпасаў.

Міны?

 

Радыёлякацыйная станцыя, мэтэапрылады і стары «Запарожац».

Радыёлякацыйная станцыя

 

Радыёлякацыйная пасадачная сыстэма РСП-7Т і стартавы камандны пункт СКП-9МВ.

РСП-7Т і СКП-9МВ

 

Вось такі музэйчык. Калі вы цікавіцеся авіяцыяй, і ў вас будзе лішняя гадзіна ў рыскім аэрапорце, не палянуйцеся сюды схадзіць.

Рыскі музэй авіяцыі