Сайт Юрыя Міхеда (a.k.a. juras14)

Эўропа 2014, ч. 6. Люксэмбурґ

Люксэмбурґ, жнівень 2014
Google Мапы, Яндэкс.Мапы

Плошча міні-дзяржавы складае ўсяго 2 586 км, што практычна роўна плошчы Масквы (па стане на 2014 год), а жыве тут усяго толькі 543 тысячы чалавек (амаль у тры разы менш, чым у Белгародзкай вобласьці). Пры гэтым яна зьяўляецца сусьветным лідэрам па ўзроўні жыцьця, займаючы першае месца ў сьвеце па ВУП на душу насельніцтва (сярэдні заробак у герцаґстве — 3 300 эўра ў месяц). Краіна абсалютна цудоўная. Ня менш пашанцавала нам з нашым хастом Эндзі — ён зладзіў нам выдатную экскурсію па горадзе і краіне.

Назва «Люксэмбурґ» паходзіць ад старажытнанямецкіх слоў lutila (маленькі, пар. анґельскае little) і burg — замак, і, як можна зразумець з назвы, ён узьнік як невялікі форт, які ў 963 годзе заклаў ґраф Зіґфрыд. Пазьней ґрафства пераўтварылася ў герцаґства. На працягу сярэдніх вякоў яно пастаянна пераходзіла з рук у рукі, але не з-за заваёваў, а ў сувязі зь перадачай у спадчыну — манархавыя дынастыі Эўропы знаходзіліся адна з адной у крэўным сваяцтве, і ў адпаведнасьці са складанымі правіламі атрыманьня ў спадчыну, гэтыя землі пасьпелі пабываць у складзе Гішпаніі, Францыі, Нідэрляндаў, Бэльґіі і розных нямецкіх дзяржаўных утварэньняў. Сувэрэнітэт герцаґства атрымала ў 1867 годзе, калі распаўся Ґерманскі мытны зьвяз — было вырашана, што з гэтага часу яно заўсёды будзе заставацца нэўтральным. Пасьля гэтага Люксэмбурґ двойчы патрапляў пад нямецкую акупацыю — у 1914 і 1940 гадах. У 1949 ад нэўтралітэту было вырашана адмовіцца дзеля ўступленьня ў НАТО. У 1957 годзе герцаґства стала адной з краінаў-заснавальніцаў Эўрапейскай эканамічнай супольнасьці (Эўразьвязу).

Краіна складаецца з аднайменнай сталіцы (адзінага буйнога горада ў краіне) і сельскае мясцовасьці, па якой раўнамерна раскіданыя невялікія маляўнічыя мястэчкі.

Сталіца

Сталіца — адзіны вялікі горад у краіне. Яе насельніцтва складае каля 103 000 чалавек, але нягледзячы на малы памер, тут зусім не адчуваецца правінцыйнасьці.

Вуліца ў Люксэмбурґу

Плошча Эміля Амілью

Пробка

 

У 2011 годзе Люксэмбурґ быў названы найбясьпечнейшым горадам сьвету.

Пешаходная вуліца

 

Асноўнымі сэктарамі эканомікі краіны зьяўляюцца банкі, тэлекамунікацыі, турызм і апрацоўка сталі.

Квартал Кіршбэрґ

 

Справа — будынак парляманту («палаты дэпутатаў»). Па словах Эндзі, увечары ўсіх палітыкаў, уключаючы прэм’ер-міністра, можна ўбачыць выходзячымі з працы і ідучымі дадому пешшу або на ровары, і нават зь імі павітацца. Фармальна Люксэмбурґ зьяўляецца канстытуцыйнай манархіяй, дзе на чале дзяржавы стаіць вялікі герцаґ (з 2000 года — герцаґ Анры), але па факце гэта парляманцкая рэспубліка. Раней герцаґ меў пэўныя паўнамоцтвы, напрыклад, права вэтаваньня законаў, але калі ў 2008 годзе ён паспрабаваў ім скарыстацца, наклаўшы вэта на закон аб эўтаназыі, яго такіх паўнамоцтваў пазбавілі. Герцаґ фармальна прызначае членаў ураду і прэм’ер міністра (натуральна, усё са згоды палаты дэпутатаў).

Парлямант і палац герцаґа

 

Раён Ґрунд (пракручвайце зьлева направа). Руіны таго самага замка.

Панарама гістарычнай часткі Люксэмбурґа
Фатаґрафію можна пракруціць

 

Рака Альзэт, на якой стаіць горад.

Альзэт

Альзэт

Стары горад

Вуліца

 

* Ідыём — нэўтральнае пазначэньне пэўнай лінґвістычнай сыстэмы. Пытаньне «мова ці дыялект» можа быць вельмі спрэчным з-за палітычнага аспэкту. Напрыклад, путунхўа і кантонскую называюць «дыялектамі» кітайскай, хоць гаворачыя на іх адзін аднаго не разумеюць увогуле. Харвацкая, басьнійская і сербская цалкам ідэнтычныя, але лічацца асобнымі «мовамі» (сказваюцца моцныя гістарычныя крыўды). Каб не перакладаць дыскусію з выключна лінґвістычнай плоскасьці ў палітычную, выкарыстоўваюць нэўтральны тэрмін «ідыём».

У герцаґстве 3 афіцыйныя мовы — француская, нямецкая і люксэмбурґская. Сытуацыя зь люксэмбурґскім мовай цікавая. Як вядома, у нямецкамоўных рэґіёнах Эўропы (Аўстрыі, Швэйцарыі і г. д.) гутарковыя ідыёмы* могуць значна адрозьнівацца ад стандартнае літаратурнае нямецкае (у аснову якое лёг дыялект сярэдняй паласы Нямеччыны, так званы Hochdeutsch). Аднак, гэтыя ідыёмы не былі кадыфікаваныя (г.зн. зьвернутыя ў пісьмовы стандарт), і працягваюць выкарыстоўвацца толькі для вусных зносін, на пісьме ж выкарыстоўваюць толькі хохдойч зь ягонай сыстэмай правапісу. Люксэмбуржцы пайшлі іншым шляхом і кадыфікавалі свой ідыём, зрабіўшы яго асобнай мовай. Люксэмбурґская, афіцыйны статус якой быў прысвоены толькі ў 1984 годзе, акрамя вусных зносін, выкарыстоўваецца для стварэньня літаратуры, а вось у СМІ і справаводзтве выкарыстоўваюцца галоўным чынам стандартная нямецкая і француская (па адчуваньнях, француская моцна пераважае). У школе вывучаюць усе 3 мовы, плюс адну замежную.

Прыклад люксэмбурґскае мовы на гарадзкой урне. «Трымайце ваш горад чыстым», абвяшчае надпіс. Фраза паказальная — haalt är stad выдае ґерманскія карані мовы (пар. ням. halten Ihre Stadt), а вось слова propper відавочна запазычанае з францускай (фр. propre — чысты). Адметнай асаблівасьцю люксэмбурґскай ад іншых ідыём нямецкае ґрупы зьяўляецца якраз вялікая колькасьць францускіх запазычаньняў. Размаўляючы зь люксэмбуржцам па-нямецку, падрыхтуйцеся казаць merci замест danke.

Урна

 

У Люксэмбурґа ня толькі 3 мовы, але й 2 сцягі. Першы — чырвона-бела-блакітны сьцяг, практычна ідэнтычны сьцягу Нідэрляндаў, з-за чаго іх многія блытаюць. Я вас навучу, як гэтага не рабіць: калі ніжняя стужка блакітная, то гэта Люксэмбурґ. Калі сіняя — Нідэрлянды.

Сьцяг Люксэмбурґа

 

У 2006 годзе адзін дэпутат прапанаваў яго замяніць на вось такі сьцяг з гербам, арґумэнтаваўшы, што ён прыгажэйшы, і зь Нідэрляндамі ніхто ня будзе блытаць. Дэпутату сказалі, каб ён не займаўся лухтой, але ён ня здаўся і правёў цэлую кампанію ў падтрымку новага сьцяга. Наступнага году ўрад вырашыў, што нічога страшнага ня будзе, і ўхваліў «чырвонага льва», праўда, толькі ў якасьці грамадзянскай сьцяга для выкарыстаньня ўнутры краіны.

Чырвоны леў

 

Памятаеце нідэрландскі знак «пешаходная зона»? Там былі намаляваныя мужчына і хлопчык. Тут — мужчына і дзяўчынка.

Пешаходная зона

 

Тут навогул знакі прышпільныя сустракаюцца.

Дзеці

Не катацца на скейтах

 

Сьветлафорная слупы выфарбаваныя ў чырвона-белую стужку, як у Бэльґіі.

Сьветлафоры

 

Роварныя дарожкі на перакрыжаваньнях абазначаюцца чырвоным.

Роварная дарожка

 

Паштовая скрыня.

Паштовая скрыня

 

Зноў яны! Чынквэ-Тэрэ, Вэнэцыя, Серпухаў. Мне ўжо самому захацелася такую скрыню, хто іх вырабляе?

Скрыні

 

Таблічкі такія ж, як у Нямеччыне.

Таблічкі

 

Ґріфіці.

Male chauvinist pig

 

Пэрфоманс.

Пэрфоманс

 

Цыґарэтны аўтамат (як у Нямеччыне). Ды яшчэ й з рэклямай цыґарэт. Капец. Закахацца з-за «Мальбара»? Ну афігець, я думаў такое толькі ў перабудоўныя часы было, калі ўсякія франты палілі «беламорку», але калі трэба было на цёлак ўражаньне зрабіць, выцягвалі «Мальбара». Паліць - фу...

Цыґарэтны аўтамат

 

Падрыхтоўка да здымкі кінастужкі.

Усталяваньне кінаінвэнтара

 

Тут мы зрабілі адзіную за ўсю паездку ґрупавую фатаґрафію нашага, так бы мовіць, калектыву. Крайні зьлева — я, адразу пасьля мяне — Эндзі, наш выдатны хост і ґід, затым Оля, Даніла, і дзьве Аксаны.

Ґрупавое фота

 

Діфэрдандж

Эндзі жыў у горадзе Дыфэрданж кантону Эш-сюр-Альзэт, таму спыняліся мы там. Для Люксэмбурґа гэты горад даволі вялікі.

Эш-сюр-Альзэт

 

Дзякуючы гэтаму я змагу паказаць, як выглядаюць жылыя раёны.

Эш-сюр-Альзэт

 

Раніца ў пасьпяховай краіне. У Расеі такое толькі ў «элітных пасёлках» бывае.

Жылая вуліца

 

Да збору сьмецьця падыходзяць вельмі сур’ёзна. На кожную кватэру або дом выдаюцца індывідуальныя сьмецьцевыя кантэйнэры. Чорныя прызначаныя для сьмецьця, сінія — для паперы і кардону, зялёныя — для шкла. На кожны кантэйнэр прымайстраваны штрых-код, які скануецца пры зборы (плата за вываз ЦБА налічваецца па вазе кантэйнэра). Зьмесьціва сініх і зялёных кантэйнэраў правяраецца перад апаражненьнем, і калі там ляжыць нешта недазволенае, кантэйнэр не апаражняюць, і пазначаюць чырвоным стыкерам. Некаторыя рэчы (лямпы, батарэйкі, старую побытавую тэхніку) нельга выкідваць у сьмецьце, замест гэтага іх належыць прывозіць і здаваць у цэнтры перапрацоўкі.

Сьмецьцевыя кантэйнэры

 

Каляровая дыфэрэнцыяцыя бакаў захоўваецца ўсюды (фота — са сталіцы).

Вялікія кантэйнэры

 

Зноў сьветлафоры зь ніжняй сэкцыяй. Францускі ўплыў. Да мяжы з Францыяй, дарэчы, менш за 3 кілямэтры.

Сьветлафор зь ніжняй сэкцыяй

 

А вось урны на слупах каля скрыжаваньня — ужо нямецкае.

Слуп з урнай

 

Віяндэн

Гарадок, які знаходзіцца прама на мяжы зь Нямеччынай. Тут разьмешчаны замак, пабудаваны ў 10—14 стагодзьдзях (люкс. Buerg Veianen) на месцы старажытнарымскага форта. У 17 стагодзьдзі замак быў закінуты і паступова ператварыўся ў руіны, і ў такім выглядзе стаяў больш за паўтара стагодзьдзя (разваліны замка малявалі многія эўрапейскія мастакі). У час вайны замак выкарыстоўваўся як ўмацавальнае збудаваньне — байцы люксэмбурґскага антыфашысцкага супраціву выкарыстоўвалі яго як пануючую вышыню ў баі з войскамі SS. У 1977 годзе нарэшце пачалася рэстаўрацыя, якая скончылася толькі ў 1990.

Віяндэнскі замак

 

Пры аднаўленьні ўсё імкнуліся зрабіць максымальна аўтэнтычна.

Усярэдзіне Віяндэнскага замка

Усярэдзіне Віяндэнскага замка

 

З замка адкрываецца выдатны від на сам гарадок.

Віяндэн

 

Усё прама як цацачнае.

Віяндэн

 

Памятаеце цацачныя домікі Vero з ГДР? Нагадала.

Віяндэн

 

Тут вельмі любіў адпачываць францускі пісьменьнік Віктор Гюго, які напісаў «Сабор парыскай божай маці».

Віяндэн

Віяндэн

 

Плаціна віяндэнской гідраакумулюючай электрастанцыі. Адрозьненьне такой станцыі ад ГЭС у тым, што яна сама запаўняе свой рэзэрвуар. У ёй выкарыстоўваюцца так званыя зварачальныя гідраэлектрааґрэґаты — уначы, калі спажываньне энерґіі нізкае, іх помпы, сілкуючыся ад вонкавае сеткі, перапампоўваюць ваду наверх у рэзэрвуар. Удзень, калі спажываньне скачкападобна ўзрастае, ваду пускаюць ўніз, дзе яна круціць ґенэратары, што выпрацоўваюць электрычнасьць.

Віяндэнская ГАЭС

 

Эш-сюр-Сюр

Таксама вельмі прыемнае месца.

Рака

 

Тут таксама ёсьць старадаўні замак, але крыху меншы i не адноўлены.

Эш-сюр-Сюр

 

Няшна.

Вуліца

Сходы

 

Побач знаходзіцца эш-сюр-сюрская гідраэлектрастанцыя магутнасьцю 11 мэґават з 50-мэтровай плацінай, вадасховішча таксама выкарыстоўваецца для водазабесьпячэньня.

Плаціна

 

Па краіне

Калі вы будзеце ў Люксэмбурґу, абавязкова паездзіце па ім на машыне. Ён вельмі маляўнічы й рамантычны. Прама як Італія. Людзі ветлівыя, пару разоў мы спыняліся, каб зразумець, куды ехаць далей, адразу ж хтось спыняўся побач і прапаноўваў дапамогу.

Поле

Вёска

Паша

Від

 

Езьдзіць трэба акуратна, аўтастрады ёсьць толькі на поўдні, у астатняй частцы краіны ўсе дарогі ідуць празь мястэчкі, дзе трэба выконваць хуткасны рэжым. Дадайце да гэтага пагорыстую мясцовасьць, з-за якой дарогі віхляюць, складана. Калі Эндзі паказваў нам краіну, трэба было яшчэ й пасьпяваць за яго машынай, а гнаў ён вельмі хутка, я прама потым пакрыўся на гэтых паваротах, асабліва ўлічваючы, што каробка была мэханічная. Скончылася тым, што я наехаў на нейкага дробнага аленя — ён раптам выскачыў перад мной з кустоў, я даў па тармазах, але аленя гэтага такі крыху паддаў. Ён не пацярпеў, бо адразу пасьля гэтага ўцёк сваім ходам з месца здарэньня. Эндзі сказаў, што ў іх кіроўца, які зьбіў дзікую жывёлу, павінен тэлефанаваць лесьніку, але паколькі яна не пацярпела, гэтага можна не рабіць.

Праезд празь мястэчка

Праезд празь мястэчка

Сельская вуліца

 

Замест ляжачых паліцыянтаў для запаволеньня аўтамабіля на дарозе выкарыстоўваюцца такія перашкоды.

Загароды, што запавольваюць

 

Уночы ўсе пешаходныя пераходы падсьвятляюцца згары. Дзякуючы гэтаму, начны пешаход адразу выдатна прыкметны з самай далёкай адлегласьці.

Переход з падсьвятленьнем

 

Вельмі мілая краіна. А цяпер — назад ў Нямеччыну.

Каровы