Сайт Юрыя Міхеда (a.k.a. juras14)

Эўропа 2014, ч. 4. Амстэрдам

Паўночная Галандыя, Нідэрлянды, жнівень 2014
Google Мапы, Яндэкс.Мапы

Вы ведаеце, у чым розьніца паміж Галяндыяй і Нідэрляндамі? Галяндыя — гэта толькі частка Нідэрляндаў, дзьве правінцыі, разьмешчаныя ў заходняй частцы краіны. Паколькі ў 17 стагодзьдзі гэты рэґіён быў найбольш эканамічна разьвіты і знаходзіўся ля мора, гэтая назва ў эўрапейскіх мовах распаўсюдзілася на ўсю краіну і ўвесь народ, які яе насяляе. Аднак, з тэхнічнага пункту гледжаньня гэта няправільна, таму зараз замест назваў «Галяндыя» і «галяндцы» ўсё часцей выкарыстоўваюцца «Нідэрлянды» і «нідэрляндцы».

Амстэрдам — ​​сталіца і візытная картка краіны. Хоць усе адміністрацыйныя ўстановы і рэзыдэнцыя каралевы знаходзяцца ў Гаазе, гэты горад мае сталічны статус заслужана, паколькі зьяўляецца фінансавым і культурным цэнтрам Нідэрляндаў. У самім горадзе і прыгарадах пражываюць 2,3 мільёна жыхароў.

Тыповы від Амстэрдама

 

Горад разьмешчаны ў вусьці ракі Амстэл, дзе ў 17 стагодзьдзі была выкапана сыстэма каналаў.

Канал Амстэрдама

 

Агульная даўжыня каналаў складае каля 100 кілямэтраў; каналы ўтвараюць каля 9 дзесяткаў выспаў. Некаторыя раёны пабудаваныя на адукаваных на месцы вадаёмаў зямельных надзелах.

 

У горадзе каля 1 200 мастоў.

Мост

 

Першапачаткова каналы былі неабходныя ў якасьці транспартных шляхоў, і так спадабаліся Пятру I, што пры будаўніцтве Пецярбурга ён загадаў зрабіць нешта падобнае. Менавіта Амстэрдам, а не Вэнэцыя, паслужыў правобразам для паўночнай сталіцы Расіі.

Рачныя сэмафоры

 

Горад стаіць на беразе возера Маркермэр, якое зьявілася ў 1980-х гадах пасьля таго, як частка возера Эйсэльмэр была адгароджаная дамбай. Гісторыя гэтага вадаёма цікавая — у старажытнасьці тут было невялікае Флявонскае возера, але паступовае апусканьне зямлі прывяло да таго, што возера вырасла і падчас разбуральнае паводкі 1287 злучылася з Паўночным морам, утварыўшы заліў Зёйдэрзэ. Для Амстэрдама, зрэшты, гэтае ліха аказалася лёсавызначальным — апынуўшыся цяпер на беразе мора, былая рыбацкая вёска ператварылася ў буйны марскі порт. Ужо ў 20 стагодзьдзі, пасьля вялікай паводкі 1916 году, заліў быў адгароджаны ад мора штучнай дамбай, зноў ператварыўшыся ў возера (Эйсэлмэр), якое паступова стала прэснаводным. Падзел возера на дзьве часткі дазволіў асушыць частку зямель, скарыстаўшы іх для гаспадарчай дзейнасьці (слова «польдар» прыйшло ў беларускую зь нідэрляндзкай).

Амстэл

Вайна з вадой і паводкамі вельмі актуальная для Нідэрляндаў — для гэтага ёсьць нават спэцыяльнае міністэрства. Тэрыторыя Галяндыі паступова апускаецца, і калі б не сыстэма дамбаў, складаных зьліўных каналаў і помпавых станцый, увесь рэґіён з насельніцтвам больш за 6 мільёнаў чалавек сёньня апынуўся б пад вадой. Амстэрдам, Ротэрдам і Гаарлем былі б затопленыя, а Утрэхт стаў бы прыморскім горадам. У будучыні я пляную прысьвяціць Нідэрляндам асобнае падарожжа, у якім можна будзе паглядзець у тым ліку і на дамбы.

Для гістарычнай забудовы характэрны асаблівы нацыянальны стыль — вузкія дамы, якія дакранаюцца сьцен адзін аднаго. Гэта чымсьці нагадвае старую архітэктуру Нью-Ёрка (раёны накшталт Вэст-Вілыдж), якая, магчыма, мае з гэтым нейкія агульныя карані. Нью-Ёрк, як вядома, быў заснаваны галяндцамі і першапачаткова называўся Новым Амстэрдамам. Многія тапонімы Нью-Ёрка да гэтага часу носяць нідэрляндзкія імёны, часта зьмененыя на анґельскі манэр — Гарлем (Haarlem, у гонар горада), Статэн Айленд (Staaten Eylandt — у гонар Ґенэральных штатаў), Ґрынвіч (Greenwijck — «хваёвы раён») і іншыя.

 

Цэнтар гораду не зьяўляецца цалкам пешаходным, як я чамусьці думаў да гэтага. Нават на самых вузенькіх вуліцах ёсьць рух.

 

Ехаць сюды на машыне катэґарычна ня варта. Паркоўка вельмі дарагая — стаянка недалёка ад Дзяржаўнага музэя, т. б. ужо за межамі цэнтра, абышлася ў 4,25 эўра на гадзіну, у самім жа цэнтры з вас возьмуць усе 5. Больш мэтазгодна пакінуць машыну на адным зь вялікіх паркінґаў на ўскраінах, а потым дабрацца ў цэнтар на трамваі ці мэтро (там ёсьць тарыф Park & Ride, які дазволіць добра эканоміць). Для мясцовых жыхароў прадугледжаныя спэцыяльныя дазволы, але ў раёнах накшталт цэнтра, дзе з машынамесцамі дэфіцыт, за імі трэба стаяць у чаргу, якая можа доўжыцца да некалькіх гадоў.

 

Для разгрузкі аўтамабіляў службаў дастаўкі абсталяваныя спэцыяльныя сэкцыі, каб яны не блякавалі вуліцы.

Разгрузачная стаянка

 

На франтонах практычна ўсіх дамоў прысутнічаюць адмысловыя бэлькі з гакамі. Зь іх дапамогай у дом падымаюць мэбля, якую немагчыма працягнуць праз вузкія лесьвічныя праходы.

Гакі

 

Ужо знаёмыя нам падземныя сьмецьцесховішча і мора ровараў.

Падземныя урны

 

Ляжачы паліцыянт (часьцей падняте само дарожнае палатно).

Ляжачы паліцыянт

 

Сьветлафорны чалавечак ідэнтычны брусэльскаму.

Сьветлафор

Інфаґрафіка

 

Касое скрыжаваньне з адначасовым чырвоным для ўсіх транспартных сродкаў, як у Бэвэрлі-Гілз.

Пераход

 

У цэнтры горада можна ўбачыць плывучыя дамы-баржы. Пасьля другой сусьветнай вайны, калі ў краіне не хапала жыльля, людзі куплялі пераабсталяваныя ў дамы сьпісаныя караблі. Цяпер сярэдняя цана на такую ​​баржу ў цэнтры Амстэрдама — каля 500 000 эўра, ды і яе ўтрыманьне каштуе нятанна: каля 1 000 эўра ідзе на штогадовы рамонт, да якога дадаецца водны падатак, і раз у 5 гадоў — абавязковая адпраўка на выдаленьне іржы. Цікава, што ў Нідэрляндах ёсьць цэлыя пасёлкі з дамоў на пантонах — безумоўна, яшчэ адно з заданьняў для будучага падарожжа па краіне.

Жылыя баржы

 

Гаворачы аб плывучасьці, адна з гарадзкіх славутасьцяў — плывучы кветкавы рынак, які зьявіўся яшчэ ў 17 стагодзьдзі. Я не люблю кветкавыя крамы і абыходжу іх стараной з-за эмацыйна балючых асацыяцыяў. Але тэмы ўсё ж крануся. Кветкі ў Нідэрляндах граюць асаблівую ролю — на долю каралеўства прыходзіцца 50% усяго сусьветнага кветкавага гандлю, а таксама 80% гандлю цыбулінамі і насеньнем. Частка кветак вырошчваецца непасрэдна ў краіне, частка ў іншых рэґіёнах (напрыклад, у Афрыцы), і праз Нідэрлянды экспартуецца ў іншыя дзяржавы (у тым ліку і Расію). Зрэзаныя кветкі зьяўляюцца скорапсавальным таварам, але добра наладжаныя ланцужкі паставак дазваляюць хутка дастаўляць іх па ўсім сьвеце — зрэзаныя раніцай, яны могуць ужо ўвечары прадавацца дзе-небудзь у Сан-Францыска. Нацыянальнай кветкай можна лічыць цюльпан — у красавіку-траўні турысты прыязджаюць у краіну ў тым ліку і для наведваньня велізарных цюльпанных палёў.

Кветкавы рынак

У 17 стагодзьдзі цюльпаны нават давялі краіну да крызысу. Яркія расфарбоўкі цюльпанаў, што трапілі сюды ў 1593 годзе і якіх не было у ніводнай зь вядомых у тагачаснай Эўропе кветак, а таксама іх рэдкасьць, зрабілі іх сымбалам статусу. Цэны пачалі расьці, дасягнуўшы вар’яцкіх вышынь. Цыбуліну рэдкага гатунку можна было абмяняць на дом, пасьпяховае прадпрыемства ці вялікі ўчастак зямлі. Цэны расьлі штодня, для куплі цыбулін людзі закладвалі дома і ўсе свае грошы. Пік вар’яцтва прыйшоўся на 1636—1637 гады — гандаль цюльпанамі праводзілася на некалькіх біржах (як і на сучаснай біржы, многія трэйдары ні разу нават ня бачылі тавар у вочы), для зьдзелак выкарыстоўваліся ф’ючэрсныя кантракты і апцыёны. У лютым 1637 адбыўся абвал, цэны ўпалі больш чым у 100 разоў, тысячы людзей, якія ўклалі грошы ў цюльпаны, былі разораныя. А ў эканоміцы галяндзкая цюльпанаманія стала кананічным прыкладам біржавое мыльнае бурбалкі.

Каралеўскі палац. Першапачаткова быў пабудаваны як гарадзкая ратуша, але падчас Першай французскай імпэрыі, стаў адной з рэзыдэнцый Луі Банапарта. Пасьля аднаўленьня незалежнасьці (1815) прынц Фрыдрых сказаў, што вяртае будынак гораду, але пераезд ратушы палічылі эканамічна немэтазгодным, і яна так і засталася ў падпарадкаваньні Каралеўскага дома. Каралева жыве ў Гаазе, але ўрачыстыя мерапрыемствы праводзяцца тут (у астатні час палац адкрыты для наведвальнікаў).

Каралеўскі палац

 

Чарга ў музэй Анны Франк (нажаль, у гэты раз я туды не трапіў). Анна Франк была юнай габрэйскай дзяўчынай, якая жыла ў Амстэрдаме, куды яе сям’я пераехала з Франкфурта-на-Майне, ратуючыся ад нацыстаў. Сям’я Франк была лібэральнай, не выконвала традыцыяў юдаізму і жыла ў зьмяшанай суполцы. У 1940 Нідэрлянды былі акупаваны гітлераўскай Нямеччынай, нацысты пачалі перасьлед габрэяў. У 1942 годзе, калі Аньне было 13 гадоў, пасьля позвы з Ґестапа, сям’я схавалася ў сакрэтным прытулку, які разьмяшчаўся ў канторы, дзе працаваў яе бацька. Яны хаваліся там два гады, на працягу якіх Анна пісала свой ​​сусьветна вядомы дзёньнік, «Het Achterhuis». Настойліва рэкамендую ўсім яго прачытаць. Дзяўчына апісвае іх цяжкі (не толькі фізычна, але і псыхаляґічна) побыт і свае ўласныя перажываньні, распавядае, аналізуе і разважае, прычым думкі яе часта бываюць настолькі дарослымі і так дакладна выказваюць ісьціны пра жыцьцё і чалавецтва, што іх застаецца разабраць на цытаты. Пісаць так ва ўзросце 13—14 гадоў мог толькі вельмі разумны і таленавіты чалавек.

Музэй Анны Франк

У 1944 годзе іх прытулак быў выяўлены (хтосьці напісаў данос), сям’я была арыштаваная і адпраўленая ў концляґеры. Анна Франк памерла ў ляґеры ў сакавіку 1945 году ва ўзросьце 15 гадоў, не дажыўшы толькі месяц да яго вызваленьня анґельцамі. З усёй іх сям’і, і ўсіх, хто хаваўся зь ёй у тым доме, выжыў толькі яе бацька.

Трамваі — доўгія і сучлененыя. Нечакана апынулася, што Амстэрдам і Белгарад аб’ядноўвае аднолькавая расфарбоўка грамадзкага транспарту.

Трамвай у Амстэрдаме

 

Для маршрутаў выкарыстоўваецца каляровае кадаваньне (два квадрацікі пасьля нумара). Каляровыя абазначэньні бачныя са значна больш далёкай адлегласьці, чым лічба маршруту, лепш адрозьніваюцца ў цемры, і больш інтуітыўна ўспрымаюцца. У Расіі падобная сыстэма ўжываецца на трамваях ў Санкт-Пецярбургу. Акрамя трамваяў і аўтобусаў, у Амстэрдаме ёсьць мэтро.

Каляровае кадаваньне маршруту

 

Сымбалем горада зьяўляюцца 3 крыжы — ××× (яны намаляваныя на гарадзкіх сьцягу (бачны на вежы зьлева) і гербе).

Сьцяг

 

Некаторыя ня вельмі прасунутыя людзі думаюць, што гэта нейкім чынам зьвязанае з вольнасьцю пануючых тут нораваў (у ЗША літарамі «XXX» пазначаюць парнаґрафію, і гэта абазначэньне, дзякуючы інтэрнэту, распаўсюдзілася на ўвесь сьвет), аднак, у рэальнасьці ніякай сувязі тут няма — насамрэч гэта тры Андрэеўскія крыжы (згодна зь леґендай, Андрэй Першазванны быў укрыжаваны менавіта на такім крыжы). Андрэеўскі крыж вельмі распаўсюджаны ў геральдыцы — ён прысутнічае, напрыклад, на ваенна-марскім сьцягу Расіі і на сьцягу Шатляндыі. У Амстэрдаме ××× стаў стандартным гарадзкім ляґатыпам. Але пагадзіцеся, асацыяцыя для вядомага вольнасьцю нораваў горада вельмі ўдалая.

Урна з крыжамі

 

Такім іміджам Амстэрдам абавязаны Дэ Валену, раёну чырвоных ліхтароў. Раён разьмяшчаецца ў самым цэнтры горада і вядомы сваімі вітрынамі з прастытуткамі, багацьцем сэкс-шопаў і кафэ, дзе можна пакурыць марыхуану. Прастытуцыя ў Нідэрляндах леґалізаваная і лічыцца прафэсіяй, прастытуткі абодвух палоў плацяць падаткі і пэнсійныя ўзносы, сыходзяць у адпачынкі, а таксама маюць свой ​​прафсаюз. Публічныя дамы, аднак, падвяргаюцца частым праверкам і зачыняюцца, калі парушаецца закон (гандаль людзьмі, уключэньне ў прастытуцыю, парушэньне правоў). Каля 65% прастытутак — прыезджыя з усходняй Эўропы, Азіі, Афрыкі і іншых бедных рэґіёнаў. Раён чырвоных ліхтароў зьявіўся вельмі даўно, калі горад стаў марскім портам.

Дэ Вален

Паўнавартаснага аповеду не будзе — я быў ​​тут днём, калі большасьць прастытутак адпачывае, вячэрнія віды пакіну на наступны раз. Фатаґрафаваць у раёне чырвоных ліхтароў можна толькі ўпотай, і гэта даволі рызыкоўна. Жанчыны, убачыўшы камэру, пачынаюць паводзіць сябе аґрэсіўна, акрамя таго, можа выскачыць ахова, і калі вы недастаткова хутка бегаеце, ваша пыса будзе разьбітая, а фотаапарат — патоплены.

Сёй-той усё ж ткі працуе — у іх дзённая зьмена як у нас — начная. «Сяджу, наканаванага (на паўгадзінкі) чакаю»:

Прастытутка

 

Вах-вах, які вялікі і красывы жанчына!

Дэ Вален

Прастытутка

 

А яшчэ тут куча сэкс-шопаў, якія маюць у асартымэнце акрамя усялякіх штучак таксама насеньне канопляў.

Сэкс-шоп

 

Уявіце, брацішка ў «Зялёным слоніку» кажа: «як я буду відэльцам-та чысьціць? Пакажы мне!» А ахоўнік хітра усьміхаецца, і дастае з шафы такі вось ёршык. «Вось як трэба чысьціць!» А паехаўшаму выдае калектар салодкага хлеба, што зьлева. Ідылія!

Тэматычныя маскі

 

Яшчэ тут ёсьць музэй прастытуцыі і сэксу. У наступны раз абавязкова схаджу — даведаюся хоць, як там яно. Мне, старому нявіньніку, было б натуральна стаць ханжой, але я лічу, што гэта глупства. Ханжаствам чамусьці больш за ўсё займаюцца ўсялякія таемныя вычварэнцы і іншыя разумнікі, самі займаюцца сэксам з 16 гадоў, а то і раней. А мяне больш задавальняе прыклад Анатолія Васэрмана — сам цалкам адмаўляюся ад усяго гэтага, але лічу, хай кожны робіць што хоча і з кім хоча, і ня трэба ім перашкаджаць і вучыць, што заганна, а што не. Правілаў павінна быць толькі два — паспрабуйце не рабіць іншых людзей няшчаснымі і ня выстаўляць сваё жыцьцё напаказ (чамусьці менавіта гэтымі правіламі ўсе гаворачыя аб маралі асабліва моцна грэбуюць).

Манэкены

 

Раз ужо мы тут пагаварылі пра сэкс, давайце яшчэ згадаем другі стэрэатып пра Нідэрлянды, а менавіта, марыхуану. Жарты пра ўкуранах галяндцаў нязьменна прысутнічаюць у гумарыстычных перадачах для нізкаінтэлектуальных слаёў насельніцтва, і апошнія ўпэўненыя, што ў Нідэрляндах усе пагалоўна толькі гэтым і займаюцца. На самой жа справе марыхуану ў гэтай краіне рэґулярна (хоць бы раз у год і часьцей) ўжываюць толькі каля 6% насельніцтва, што значна менш, чым у такіх краінах як ЗША, Канада або Італія, а закон прадугледжвае мноства абмежаваньняў. Каноплі можна вырошчваць толькі для асабістага карыстаньня, але ня больш за 1 расьліну, забаронена выкарыстоўваць тэхнічныя прыстасаваньні (уключаючы ультрафіялетавыя лямпы), ўгнаеньні, займацца сэлекцыяй, а таксама прадаваць вырашчанае. Забаронена насіць ці захоўваць больш за 5 ґрамаў наркотыку і ўжываць яго ў грамадскіх месцах. Продаж «лёгкіх» наркотыкаў строга рэґлямэнтуецца — гэта могуць рабіць толькі прадпрыемствы (кавярні), якія атрымалі ліцэнзію. Такія прадпрыемствы павінныя выконваць жорсткія правілы і паліцыя пільна сочыць за іх выкананьнем. Тыя, хто парушае правілы, будучы злоўленымі, адказваюць па ўсёй строгасьці закону, і калі хтосьці незаконна ўстроіць цяпліцу для прамысловага вырошчваньня канопляў або будзе незаконна іх прадаваць, адказнасьць будзе такой жа, як за выраб і продаж цяжкіх наркотыкаў. Ужываньне дазволена толькі ў такіх шопах і ў сябе дома.

Каноплі

Само-сабой, ужываньне ні на якім узроўні не вітаецца. Проста такая частковая дэкрыміналізацыя ў цэлым аказваецца больш практычнай, чым поўная забарона і спробы кантролю (падобна таму, як сухі закон не спыняе ўжываньне алкаголю, але спрыяе росту і ўзбагачэньню крыміналу). Дарэчы, курэньне цыґарэт у Нідэрляндах таксама строга рэґлямэнтуецца і забаронена амаль усюды (курцоў у краіне — каля 21%, што зьяўляецца нізкім паказчыкам).

Знак, які забараняе расьпіцьцё сьпіртнога.

Знак, які забараняе расьпіцьцё сьпіртнога

Пра ґеяў шмат пісаць ня буду, пару гадоў таму я ўжо ўсё сказаў. Гомасэксуалы — гэта нармальна і добра. Нідэрлянды былі першай у сьвеце краінай, якая цалкам леґалізавала аднаполыя стасункі, надаўшы ім цалкам роўны статус з гетэрасэксуальнымі, дрэнна ад гэтага нікому не стала, а добра — шмат каму.

Трохі гарадзкіх відаў.

Вуліца

Плошча

Вуліца

 

Не ўпадзі ў ваду, калі паркуешся.

Стаянка на березе

 

Амстэрдамскі панадворак.

Задні двор

 

Тратуарныя работы.

Рэмонт камунікацыяў

 

Урна і гідранты. Зьнешніх гідрантаў я ўбачыў некалькі, хоць гэта нетыповая для Эўропы дэталь.

Урна і гідрант

 

Трохі звычайных жылых раёнаў.

Жылы раён

Алея

Жылы двор

 

Сабакароў заахвочваюць прыбіраць за гадаванцамі.

Кантэйнэры для сабакароў

 

Нідэрляндцы — самая высокая нацыя ў сьвеце. Сярэдні рост мужчыны складае 184 см, жанчыны — 171 см (у Расіі — 178 і 166). Калі вакол ходзяць такія волаты, пры сваіх 183 см адчуваеш зусім нізенькім. Тым больш дзіўна даведацца, што толькі 150 гадоў таму яны былі аднымі з самых нізкарослых эўрапейцаў. У 2003 годзе ўрад Нідэрляндаў ўнёс зьмены ў дзяржаўныя БНіПы, павялічыўшы мінімальную вышыню столяў і дзьвярных праёмаў на 20 см.

Высокая нідэрляндзкая жанчына

А яшчэ сярод іх вельмі шмат бляндынаў — прыгожыя людзі, карацей.

Адзінае, што апынулася ў сілах хоць бы трохі сапсаваць уражаньне, гэта жудаснае надвор’е — раз ужо я нават у Лас-Вэґасе ўмудрыўся двойчы трапіць пад дождж, то чаго ўжо казаць пра гэты горад? Зрэшты, дзякуючы гэтаму мой ґардэроб папоўніўся новым парасонам. Звычайна я з падарожжаў прыводжу толькі футболкі, але цяпер я калі-небудзь у старасьці, выйшаўшы з хаты ў сырое надвор’е, адкрыю парасон, і прачытаўшы на ім «Amsterdam Amsterdam Amsterdam», успомню гэтае лета.

 

Дождж у Амстэрдаме

 

Нідэрлянды — налепшая з краін, дзе мне даводзілася бываць, і я абавязкова і яшчэ ня раз сюды вернуся.